Diyetisyen Merve Gürsel
Karaciğer yağlanması, günümüz hayatının en büyük sağlık sorunlarından biridir. Karaciğer hücrelerinde belli bir seviyede yağ dokusu bulunur fakat karaciğerin aşırı yağlanmasına bir karaciğer hastalığına dönüşür. Sağlıklı insanlarda karaciğerde az miktarda yağ olması gayet normaldir. Bu yağlanma miktarı arttıkça bir çok hastalık sorunu oluşmaya başlamaktadır. Karaciğer yağlanması derecesi arttıkça karaciğerde enflemasyonlar (iltihaplanmalar) oluşmaya başlar ve organ fonksiyonlarında azalma meydana gelir. Bu durum karaciğer hücrelerinde harabiyete (nekroz) neden olabilir. Hatta karaciğer kanseri ve siroza kadar varabilen ciddi karaciğer hastalıklarına zemin hazırlayabilir.
Karaciğer yağlanması, çeşitli nedenlere bağlı gelişmektedir.
1- Sağlıksız Beslenme: Yüksek miktarda tüketilen karbonhidrat ve protein yetersizliği beslenmede dengesizlik oluşturmaktadır. Uzun sürede yüksek karbonhidrata maruz kalan bireylerde kilo artışı olması sonucun da karaciğer yağ dokusunda da artış olmaktadır. Günümüz durumundaki en vahim tablo ise alınan bu yüksek karbonhidratında beyaz un ve basit şekerler yönünde olmasıdır. Buna karşılık protein veya sebze tüketimlerinin çok zayıf olması çok ciddi sorunlarına neden olmaktadır.
2- Yetersiz Fiziksel Aktivite: Değişen dünya ve endüstriyel tüketim içinde herhangi bir hareket gerektirmeden besine çok hızlı erişebilir olmak fiziksel aktiviteyi azaltmaktadır. Egzersiz veya spor gibi düzenli yapılan aktiveler bir kenara dursun günlük ihtiyaçlarını karşılamak adına dahi hareketin neredeyse 1000 adıma dahi ulaşmadığı bir dönemdeyiz. Bu derece oturan , hareket etmeyen ama sürekli yemeğe en hızlı şekilde erişebilir, sürekli tüketim yapan toplum da bireyde önce kilo alabilecek , ardından metabolik rahatsızlara (insülin direnci–yüksek tansiyon gibi) yakalanabilecek, karaciğer yağlanması olabilecek, ardından eğer hala harekete geçemeyecek ve önlem almazsa karaciğeri harabiyeti olarak devam ederek karaciğerin iyileşmesi imkansız hale gelebilecektir.
3- Alkol tüketimi : Karaciğer vücudumuzda neredeyse en çok iş yüküne sahip olan bir organdır. Yaklaşık 500 tane görevi olduğu bilinmektedir.
• Safra üretimi sağlanması
• Karbonhidratların metabolize edilmesi
• Vitamin ve minerallerin depolanması
• Proteinlerin metabolize edilmesi
• Yağların metabolizması
• Kimyasal maddelerin vucuttan uzaklaştırılması gibi bir çok iş yüküne sahip karaciğer aşırı alkol alımına da maruz kalınca uzun vadede yorulmakta ve yapması gereken süreçleri yarıne getirememektedir.
Ayrıca alkol vücutta şeker gibi reaksiyonlar oluşturduğu için yüksek kalorilerin alınmasına neden bulur. Hep aşırı yorulma hem de proteinsiz- lifsiz olan alkolün getirdiği yüksek kalori alımları uzun süre boyunca devam ettikçe karaciğerin yağlanma ihtimalini arttırmaktadır.
4- İlaç kullanımı: Yoğun ve çeşitli ilaç kullanımlarının uzun vadede olması da karaciğer yükünü arttırmaktadaır. Tıpkı alkol tüketimin yarattığı yük gibi bir olumsuz etkli yaratmakta ve karaciğer yağlanmasına neden olabilmektedir. Burada ek bir konuya da değinmek istiyorum. Doktorunuz özellikle hastalığınıza bağlı verilen ilaçları kullanmanızı istiyorsa elbette bu kullanım olmalıdır fakat yapaabileceğimiz temiz beslenme, fiziksel aktivite ve ilacın en kısa sürede kullanımını sağlamak için önerilenlere uyum sağlamalı tedaviyi en etkili, en kısa sürede bitirmeli ve olabildiği kadar az ilaçla veya ilaçsız bir şekilde sağlığını korumaya devam etmelidir.
5- Metabolik hastalıklar: Şişmanlık, şeker hastalığı, insülin direnci, hipertansiyon, tiroit ve guatr hastalıkları, kemik erimesi ve kan yağı bozuklukları metabolik hastalıklar olarak tanımlanır. Bu hastalıklar sonucunda bireylerde görülebilir.
Karaciğer yağlanması tanısı aldıysanız bu gerçekten ciddi vahim bir tablodur fakat size güzel bir haberim var. Karaciğer hgücresi kendini yenileyebiliyor. Yani sizin şu anda yapacağınız en küçük bir değişim bu hastalığı yenmenize yetebilir. Önerebileceğim en önemli ve en etkin şey bu önlemleri bir an önce almanız ve hiç zaman kaybetmeden başlamanızdır.
1- Yapay fruktoz alımını sonlandırın. Fruktoz meyve şekeridir. Karaciğerde metabolize edilir. Bisküvi, gofret, kraker gibi kapalı paket ürünleri, fastfood beyaz un, rafine şekerler, hazır gıdalar, mineralli su dışındaki tüm gazlı içecekler, mısır şurubundan elde edilen fruktoz yani doğada var olan meyvenin dışındaki her türlü şekerli tüketimin fruktoz ve glikoz yükü fazladır. Bu nedenle bu tüketimleri tamamen hayatınızdan kaldırmanız atacağınız ilk adım olmalıdır.
2- Temiz Beslenme: Öncelikle bitkisel beslenmenin gücünü ön plana çıkarın. Sebze salatası her öğünde tabağınızda yer verin. Hayvansal gıdalı besinleri kısıtlayın . Özellikle yoğun tüketilen yağlı et / tavuk / sucuk /sosis gibii tüketimlerden uzak durun. Su tüketimlerini kesinlikle ihmal etmeyiniz. Vücudun her türlü reaksiyonunda su kullanılır. Karaciğer yağ dokusunun yıkılması ve atılması süreçlerinde de su elzemdir.
3- Egzersiz ve Fiziksel Aktivite: Hareket vücut dokuları içinde ve etrafındaki yağlanmayı azaltmaya destek verir. Kan dolaşımını attırır. Hayatınıza öncelikte temiz beslenme adımlarını ekledikten sonra fiziksel aktiviteye başlamanızı öneririm. Her bir birey kendi vücut yapısına göre sporun şiddetini ve süresini belirlemelidir. Aşırı şiddetli egzersizlerden kaçınınız ama çok yavaş fiziksel aktiviteler de etkin ve tekili olmayacaktır. Kalp ritminizi bir miktar yükseltebilecek tempoyu kendinizi göre belirleyiniz. Bu yöntem uzun vadede devam ettirilir ve temponuzu yavaş yavaş arttırırsanız karaciğerin daha rahat görevini yerine getirmesine yardımcı olacak , nefesinizi açacak ve kendinizi daha rahat hafif hissederek hem kilo kaybını gözlemleyecek hem de karaciğer yağlanmasını yavaş yavaş azaltmaya başlamış olacaksınız.
4- Alkolsüz Yaşam: Alkolün metabolizasyon atıkları karaciğeri yorar. Alkolü bırakmanız karaciğer muazzam derecede rahatlatacaktır. Tamamen bırakmak zor geliyorsa azaltın . Alkol ile tüketilmesi ve tüketilmemesi gereken besinleri öğrenin. Her bir bireyin terichi farklı olmakla birlikte bence karaciğerinizi önemseyin ve karaciğer yağlanması tamamen bitene kadar alkolü almayın. Yeniden almak istediğinizde alkolü ne sıklıkta hangi miktarda ve nasıl tüketileceği konusunda kendinize bir
Karaciğer yağlanması tedavisi için her ne kadar ne yapacağımızı biliyor olsak da nasıl yapacağımızı nerden başlayacağımızı bilemeyebiliyoruz. Her öğrendiğimiz bilginin bizim için ne kadar doğru olup olmadığını bilemiyor, uygulama çabası içinde boğuluyoruz. Ayrıca süreç içerisinde hangi aşamada olup hangi yolda ilerleyeceğimiz konusunda kafa karışıklıkları yaşıyoruz. Bütün bu karmaşıklık ve motivasyon kaybına neden olan durumlar yerine danışmanlık hizmetinden faydalanın. Sizi anlayan, hedefleriniz ve rahatsızlıklarınız konusunda size en uygun önerileri ve yönlendirmeleri sunabilen diyetisyen ile çalışmaya başlayın. Stres olmadan sağlığınızı daha iyiye taşıyın.